Inā like ʻoe me mākou ma Voice and Vision, ke kakali nei ʻoe i ka hopena pule hoʻomaha lōʻihi loa.E like me kā mākou makana iā ʻoe, makemake mākou e hoʻouna aku iā ʻoe me nā ʻike Kalikimaka leʻaleʻa.E ʻoluʻolu e hoʻohana iā lākou no nā mea hoʻomaka kamaʻilio hoihoi ma kāu mau ʻaha.(He mea iki).
KE KUMU O KARISIMASI
ʻO ke kumu o ka Kalikimaka mai ka moʻomeheu pagan a me Roma.Ua hoʻolauleʻa maoli nā Roma i ʻelua mau lā hoʻomaha i ka mahina o Dekemaba.ʻO ka mua ʻo Saturnalia, he ʻahaʻaina ʻelua pule e hoʻohanohano ana i ko lākou akua mahiʻai ʻo Saturn.Ma ka lā 25 o Dekemaba, hoʻolauleʻa lākou i ka hānau ʻana o Mithra, ko lākou akua lā.ʻO nā hoʻolauleʻa ʻelua he mau pāʻina ʻona.
Ma Kekemapa hoʻi, kahi e hāʻule ai ka lā pōʻeleʻele o ka makahiki, ua hoʻomālamalama nā moʻomeheu pagan i nā ahi ahi a me nā kukui e mālama ai i ka pōʻeleʻele.Ua hoʻokomo pū ka poʻe Roma i kēia kuʻuna i kā lākou hoʻolauleʻa ponoʻī.
I ka laha ʻana o ka hoʻomana Karistiano ma ʻEulopa, ʻaʻole i hiki i nā kāhuna pule Karistiano ke kāohi i nā kuʻuna a me nā hoʻolauleʻa pegana.No ka mea, ʻaʻohe mea i ʻike i ka lā hānau o Iesū, ua hoʻololi lākou i ka hoʻomana pagan i mea hoʻolauleʻa i kona lā hānau.
NA LAAU KARISIMIKA
Ma ke ʻano o ka hoʻolauleʻa ʻana o ka solstice, ua hoʻonani nā moʻomeheu pagan i ko lākou mau hale me nā ʻōmaʻomaʻo e kali ana i ka puna e hiki mai ana.Noho mau nā lāʻau Evergreen i nā lā anuanu a pōʻeleʻele, no laila ua manaʻo ʻia lākou e paʻa i nā mana kūikawā.Ua hoʻonani nā Roma i ko lākou mau luakini me nā lāʻau kaʻa i ka wā o Saturnalia a hoʻonani iā lākou me nā ʻāpana metala.Aia kekahi mau moʻolelo o ka poʻe Helene e hoʻonani i nā lāʻau no ka hoʻohanohano ʻana i ko lākou mau akua.ʻO ka mea e mahalo ai, ua kau ʻia nā lāʻau mua i lawe ʻia i loko o nā hale pegana mai ke kaupaku, i luna i lalo.
ʻO ka moʻomeheu kumulāʻau a mākou i maʻa ai i kēia lā mai ʻEulopa ʻĀkau, kahi i hoʻonani ai nā ʻohana pegana Kelemania i nā lāʻau evergreen e hoʻomana i ke akua Woden me nā kukui a me nā hua maloʻo.Ua hoʻokomo ʻia ka moʻomeheu i loko o ka manaʻo Karistiano ma Kelemania i ka makahiki 1500.Ua hoʻonani lākou i nā lāʻau i ko lākou mau hale me nā mea ʻono, nā kukui, a me nā mea pāʻani.
KANAKA KLAUS
Hoʻoulu ʻia e St. Nicholas, ʻo kēia kuʻuna Kalikimaka i nā aʻa Kalikiano, ma mua o nā pegana.Ua hānau ʻia ma ka ʻaoʻao hema o Tureke ma kahi o 280, he pīhopa ʻo ia ma ka hale pule Kalikiano mua a ua ʻeha ʻo ia i ka hoʻomaʻau a me ka hoʻopaʻahao no kona manaʻoʻiʻo.No ka ʻohana waiwai ʻo ia, ua kaulana ʻo ia no kona lokomaikaʻi i ka poʻe ʻilihune a nele.He nui nā moʻolelo e hoʻopuni ana iā ia, akā ʻo ka mea kaulana loa ʻo ia ke hoʻopakele ʻana i ʻekolu mau kaikamahine mai ke kūʻai ʻia ʻana i kauā.ʻAʻohe uku e hoʻowalewale i ke kāne e mare iā lāua, no laila ʻo ka hana hope loa ia a ko lāua makuakāne.Ua ʻōlelo ʻia ua hoʻolei ʻo St. Nicholas i ke gula ma ka puka makani hāmama i loko o ka hale, no laila e hoʻopakele iā lākou mai ko lākou hopena.Wahi a ka moʻolelo, ua pae ke gula i loko o kahi sock maloʻo e ke ahi, no laila ua hoʻomaka nā keiki e kau i nā kāmaʻa ma kā lākou ahi me ka manaʻolana e hoʻolei ʻo St. Nicholas i nā makana iā lākou.
No ka hanohano o kona hala ʻana, ua haʻi ʻia ka lā 6 o Dekemaba i ka lā St. Nicholas.I ka hala ʻana o ka manawa, ua hoʻololi kēlā me kēia moʻomeheu ʻEulopa i nā mana o St. Nicholas.Ma nā moʻomeheu Swiss a me Kelemānia, ua hele pū ʻo Christkind a i ʻole Kris Kringle (keiki Kristo) me St. Nicholas e hāʻawi makana i nā keiki maikaʻi.He elf hauʻoli ʻo Jultomten e hāʻawi ana i nā makana ma o ka holo kao i huki ʻia e nā kao ma Suedena.A laila aia ʻo Makua Kalikimaka ma ʻEnelani a me Pere Noel ma Farani.Ma Netherlands, Belgium, Luxembourg, Lorraine, Farani, a me nā ʻāpana o Kelemania, ua kapa ʻia ʻo ia ʻo Sinter Klaas.(ʻO Klaas, no ka moʻolelo, he mana pōkole o ka inoa Nicholas).ʻO kēia kahi i hele mai ai ka Santa Claus ʻAmelika.
KARISIMAKA MA AMERIKA
He ʻeke hui ʻia ka Kalikimaka ma ʻAmelika mua.He nui ka poʻe me nā manaʻo Puritan i pāpā i ka Kalikimaka ma muli o kona kumu hoʻomākaʻikaʻi a me ke ʻano haʻahaʻa o ka hoʻolauleʻa.ʻO nā poʻe malihini ʻē aʻe e hōʻea mai ana mai ʻEulopa mai ua hoʻomau i nā loina o ko lākou ʻāina hānau.Ua lawe ka Dutch iā Sinter Klaas me lākou i New York i ka makahiki 1600.Ua lawe mai ka poʻe Kelemania i kā lākou mau kumu lāʻau i ka makahiki 1700.Ua hoʻolauleʻa kēlā me kēia i ko lākou ala ponoʻī i loko o ko lākou mau kaiāulu.
ʻAʻole hiki i ka makahiki 1800 ka hoʻomaka ʻana o ka Kalikimaka ʻAmelika.Ua kākau ʻo Washington Irving i nā moʻolelo o kahi mea ʻāina ʻāina ʻEnelani waiwai e kono ana i kāna mau limahana e ʻaina ahiahi me ia.Ua makemake ʻo Irving i ka manaʻo o ka poʻe o nā ʻano āpau a me ke kūlana pilikanaka e hui pū ana no kahi hoʻomaha hoʻomaha.No laila, ua haʻi ʻo ia i kahi moʻolelo e hoʻomanaʻo ana i nā kuʻuna Kalikimaka kahiko i nalowale akā ua hoʻihoʻi ʻia e kēia haku ʻāina waiwai.Ma o ka moʻolelo a Irving, ua hoʻomaka ka manaʻo e paʻa i loko o ka puʻuwai o ka lehulehu o ʻAmelika.
I ka makahiki 1822, kākau ʻo Clement Clark Moore i He moʻolelo no kahi kipa ʻana mai St. Nicholas no kāna mau kaikamāhine.Ua kaulana i kēia manawa ʻo The Night Before Christmas.I loko o ia mea, ua paʻa ka manaʻo hou o Santa Claus ma ke ʻano he kanaka hauʻoli e lele ana ma ka lewa ma luna o kahi kaʻa.Ma hope mai, i ka makahiki 1881, ua hoʻolimalima ʻia ka mea pena kiʻi ʻo Thomas Nast e kiʻi i kahi kiʻi o Santa no kahi hoʻolaha Coke-a-Cola.Ua hana ʻo ia i Santa rotund me kahi wahine i kapa ʻia ʻo Mrs. Claus, i hoʻopuni ʻia e nā elves limahana.Ma hope o kēia, ua hoʻokomo ʻia ke kiʻi o Santa ma ke ʻano he kanaka ʻoliʻoli, momona, ʻumiʻumi keʻokeʻo i ka lole ʻulaʻula i loko o ka moʻomeheu ʻAmelika.
HE LA HOOLAHA LAHUI
Ma hope o ke kaua kīwila, ke ʻimi nei ka ʻāina i nā ala e ʻike ai i ka ʻokoʻa a lilo i hui like ʻole he ʻāina.I ka makahiki 1870, ua hoʻolaha ʻo Pelekikena Ulysses S. Grant he lā hoʻomaha federal.A ʻoiai ua hoʻololi ʻia nā kuʻuna Kalikimaka me ka manawa, manaʻo wau e ola mau ana ka makemake o Washington Irving i ka lokahi ma ka hoʻolauleʻa.Ua lilo ia i manawa o ka makahiki kahi a mākou e manaʻo maikaʻi ai i nā poʻe ʻē aʻe, e hāʻawi i kā mākou mau hana aloha punahele, a hāʻawi i nā makana me ka ʻuhane hauʻoli.
HELE KARISIMIKA ME KA HALE ALOHA
No laila, ma hea ʻoe, a me nā kuʻuna āu e hahai ai, makemake mākou iā ʻoe i ka ʻoliʻoli o nā Kalikimaka a me ka hauʻoli o nā lā hoʻomaha!
Nā kumuwaiwai:
• https://learningenglish.voanews.com/a/history-of-christmas/2566272.html
• https://www.nrf.com/resources/consumer-research-and-data/holiday-spending/holiday-headquarters
• https://www.whychristmas.com/customs/trees.shtml
• http://www.religioustolerance.org/xmas_tree.htm
• https://www.livescience.com/25779-christmas-traditions-history-paganism.html
• http://www.stnicholascenter.org/pages/who-is-st-nicholas/
Ka manawa hoʻouna: Dec-24-2022
